Rebii Gorbon: Mimarlık Ve Seramik Arasında Bir Kariyer

Abstract

Özet

Yirminci yüzyıl, Türkiye’de mimarlık mesleğinin profesyonelleşmesinin yanı sıra meslek güzergahlarının çeşitlenmesine de tanıklık eder. Bu çerçevede hem mimari hem de sanatsal ve endüstriyel seramiğin tasarım ve üretim alanlarında öne çıkan faaliyetleri ile Rebii Gorbon’un meslek hayatı, dönemi içerisinde dikkat çekici bir örnek oluşturur. Bu çalışma, son dönemde yıkımıyla gündeme gelen Karaköy Yolcu Salonu dışında büyük oranda bilinmezliklerle yüklü olan Gorbon’un çok yönlü kariyerini arşiv ve literatür araştırmalarının yanı sıra ailesi, meslektaşları ve öğrencileriyle yapılan sözlü tarih çalışmalarına dayanarak kurmayı, mimarlık ve mimari seramik alanındaki çalışmalarını üretildikleri dönemler bağlamında tartışmayı hedeflemektedir. 

Güzel Sanatlar Akademisi’nden 1934’te mezun olan Gorbon, kariyerinin ilk yıllarında katıldığı mimari yarışmalarda çeşitli dereceler alır ve özel mimarlık bürolarının yaygın olmadığı, mimarların büyük çoğunluğunun çeşitli bürokratik kimlikler altında faaliyet yürüttüğü bir dönemde serbest mimarlık kariyerini seçer. 1960’lara kadar yapı üretimi ortamında tasarımcı, uygulayıcı ve yüklenici gibi çeşitli rollerle aktif olan Gorbon’un yapılı çevrenin üretimi alanındaki mesleki pratiklerine, yüzyıl ortalarında akademisyenlik ve seramik üreticiliği gibi farklı roller eklemlenir. 1958’de kurduğu Gorbon Seramik Fabrikası ile Türkiye’de seramik tasarımı ve üretimine yatırım yapan ilk isimlerden biri olan Gorbon, 1962-1979 aralığında Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde öğretim üyeliği yapar. Çeşitli işlev ve ölçeklerdeki mimari üretimlerinin yanı sıra, Türkiye’de seramik sektöründe yapı malzemesi üretiminde ciddi sıkıntıların yaşandığı bir dönemde, sanatçı iş birlikleriyle birçok yapı için zemin ve duvar seramikleri ile özgün duvar panoları üretir.

Gorbon’un meslek hayatı, farklı zaman aralıklarında farklı alanlara yoğunlaşır ve mesleğin farklı güzergahlarına referans verir. Rebii Gorbon mimarlık meslek alanındaki örgütlenme ve profesyonelleşme çabalarına tanıklık eden bir dönemde, kendine özgü ve dinamik bir kariyer kurgulamıştır. Türkiye modern mimarlığının üretken ve çok yönlü mimarlarından biri olan Rebii Gorbon’un kariyerindeki serbest mimar, eğitimci, sanatsal ve yapısal seramik üreticisi rolleri aynı zamanda döneminin özgün dinamiklerini anlamayı olanaklı kılar. Gorbon, yapılı çevrenin inşası alanındaki üretim ilişkileri bağlamında diğer aktörlerle çeşitli biçimlerde iletişim kuran, aynı zamanda yeni üretim biçimleri kurgulayan bir meslek profesyoneli portresi çizer. Mimari üretim alanında Erken Cumhuriyet döneminden başlayarak, oldukça uzun denebilecek bir süre boyunca farklı rollerle aktif olur. Aynı zamanda Türkiye’de seramik tasarım tarihi, seramiğin mimari yapılarla ilişkisi ve dönemin yapı malzemeleri sektörünün gelişiminde önemli bir aktördür.

Anahtar Sözcükler

Cumhuriyet Dönemi mimarlığı; Rebii Gorbon; Güzel Sanatlar Akademisi; seramik tasarımı; seramik endüstrisi.