İstanbul’daki Tarihi Bahçeler Ve Mimari Elemanlarının Koruma Sorunlarının Saray Ve Kasır Bahçeleri Özelinde Değerlendirilmesi

Abstract

İstanbul’un tarihi bahçeleri kullanım amaçları, tasarım özellikleri, ilişkide oldukları yapılara göre çeşitlilik göstermekte ve İstanbul’un kültür mirasının önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bunlar içinde saray ve kasır bahçeleri tasarım özellikleri, bitki çeşitleri ve mimari elemanları ile en özel ve süslü bahçelerdir. Bu durum, saray ve kasırların imparatorluk yapıları olmalarından ötürü bahçelerine özen gösterilmesi, padişahların bahçeye ilgi duyarak düzenlenmesinde yerli ve yabancı bahçıvanlar ile bizzat ilgilenmesinden kaynaklanmaktadır.

Ancak günümüze kadar gelen süreçte İstanbul’un tarihi bahçeleri genel olarak şehirleşmenin olumsuz etkileri, hatalı müdahaleler, kullanımdan kaynaklı sorunlar, bakımsızlık ve malzeme bozulmaları nedeniyle zarar görmüşlerdir. Bu çalışma ile İstanbul’daki tarihi bahçelerin korunmasındaki olumsuz etmenlerin saray ve kasır bahçeleri üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Bu doğrultuda saray ve kasır bahçelerinden örnekler seçilmiş, alan incelemesi ve arşiv araştırması ile bu bahçelerinin tasarımını ne oranda koruduğu tespit edilmiş, koruma sorunları çizelge haline getirilerek seçilen bahçelerdeki etkileri gösterilmiştir. Yapılan araştırma ile söz konusu koruma sorunlarının saray ve kasır bahçeleri üzerinde de olumsuz etkileri olduğu anlaşılmıştır. Ulaşılan sonuçlar ilgili başlıklar altında aktarılmıştır.

Yapılan çalışma değerlendirildiğinde, tüm bu olumsuzluklara rağmen saray ve kasır bahçelerinin peyzaj düzenleri, bitki çeşitleri ve mimari elemanları ile belirli ölçüde korunmuş olarak günümüze ulaştıkları ve halen Osmanlı bahçe kültürünü yansıttıkları anlaşılmıştır. Tasarlandıkları dönemin bahçe estetiği anlayışı ile tasarım ilkelerinin göstergesi olan, aynı zamanda Osmanlı’nın siyasal ilişkide olduğu diğer devletlerin kültürlerinden etkiler de taşıyan bu alanlar İstanbul’un tarihi kültür peyzajı ve mirasının önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bu nedenle çalışmanın sonuç bölümünde, araştırmadan yola çıkarak saray ve kasır bahçelerinin devamlılığını sağlamak, kültürel ve estetik değerini muhafaza etmek, içinde barındırdıkları yapılarla bir bütünlük oluşturulacak şekilde gelecek kuşaklara aktarmak için yapılması gereken koruma ve onarım çalışmaları için öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Tarihi bahçeler, Saray bahçeleri, Kasır bahçeleri, Milli Saraylar, Koruma sorunları, Korunmuşluk durumu.