Alışveriş Merkezlerinin Türkiye’deki Mevzuat Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Abstract

Küresel ölçekte yaşanan finans krizi döneminde dahi Türkiye’deki alışveriş merkezlerinin sayılarının hızla arttığı görülmektedir. 2014 yılında Türkiye genelinde faaliyet halinde, inşaat halinde ve proje aşamasında olmak üzere toplam 412 tane AVM bulunmaktadır ve bu alışveriş merkezlerin toplam kiralanabilir alanı 10,8 milyon m²’ye ulaşmıştır (AARREC, 2015). Bu göstergeler, Türkiye’nin planlama gündeminde alışveriş merkezlerinin yer seçimi ve standartları konularının ele alınmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Dünyada alışveriş merkezlerinin sınıflandırılması ve standartlarıyla ilgili birçok yasal düzenleme olmasına rağmen, Türkiye’de bu tür girişimler çok yakın tarihlerde başlamıştır. Bu araştırma, öncelikle Avrupa, Asya ve Amerika örneklerine referans vererek, Türkiye’deki alışveriş merkezlerinin tarihsel yolculuğunu anlamaya çalışmaktadır. Çalışmanın devamında, farklı coğrafyaların alışveriş merkezleri standartlarındaki çeşitlilikler ve alışveriş merkezleri sınıflandırma şemalarındaki farklılıklara değinilecektir. Makalenin temel amacı ise alışveriş merkezlerinin planlanması, tasarımı ve sınıflandırılmasına ilişkin mevcut mevzuat çerçevesine ışık tutmaktır. Bu doğrultuda, üç farklı kanun ve yedi yönetmelik detaylı olarak incelenmiştir. Bunun sonucunda güncel mevzuattaki eksiklikler ve detaylandırılması gerekli olan konular altı ana değişken altında ele alınmıştır. Bu değişkenler; tanımlar, standartlar ve sınıflandırmalar, yer seçimi kararları, ekolojik çevrenin korunması, ulaşım ve otopark altyapısı, planlar arasındaki hiyerarşi ve lejant içerikleridir. Araştırmanın temel sonuçları incelendiğinde alışveriş merkezleri için hazırlanan ilgili mevzuattaki tanımlar, standartlar ve sınıflandırmalar bölümlerinin, Türkiye’ye özgü dinamikler göz önünde bulundurularak detaylandırılması gerektiği tespit edilmiştir. Ayrıca, alışveriş merkezlerine ilişkin yasal çerçevenin ekolojik koruma açısından oldukça zayıf ölçütlere sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Son olarak, AVM’lerin yer seçimlerine ilişkin bütüncül bir çerçevenin de mevcut mevzuatta yer almadığı görülmüştür.