Pedestrians’ Perception Of Sub-Spaces Along Urban Roads As Public Spaces –Case Of Eskişehir Road In Ankara

Abstract

Yol boyu yan-mekânlar, kent içinde sundukları yüksek erişilebilirliğe bağlı olarak yoğun yaya kullanımı barındırdıklarında kamusal mekân özellikleri gösterirler. Yollar, çeşitli ve çok sayıda kullanıcıyı bir araya getirerek karşılaşma olasılığı yaratma yanında ortaya koydukları aktivite ve canlılıkla da kentselliğin oluşmasında temel oluştururlar. Günümüzde artan araç hızı nedeniyle araç sürücülerinin görsel algısı ve karşılaşma deneyimi indirgenmiştir. Bunun yanında, yan mekânlardaki yayalar da yüksek hız ve yoğun trafiğin sebep olduğu pek çok olumsuz etkiye maruz kalmaktadır. Bu çalışma, kentte kamusal mekân olarak hem olumlu hem de araç trafiği sebebiyle olumsuz özellikleri barındıran yol boyu yan mekânların kullanıcıları yayalar tarafından hangi özelliklerinin baskın olarak algılandığını ve bu algının alanda gerçekleşen yol genişletme işlemi ile nasıl değiştiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma alanı, Ankara’nın ana ulaşım akslarında Eskişehir yolunun kentsel gelişim ve yaya kullanımının en yoğun olduğu doğu kesimidir. Yayaların mekânı algılarını gürültülü/yorucu, hızlı/güvensiz, tozlu/sağlıksız gibi olumsuz özellikler yanında dinamik/canlı, eğlenceli ve yeşil gibi olumlu özelliklerle tanımlamaları istenmiş, bu tanımlara ek olarak mekânın kamusal mekân olarak algısını ölçmek amacıyla herkesin bildiği sıfatı da seçeneklere eklenmiştir. Olumlu tanımlar arasında dinamik/canlı tanımı, kentsellik algısını ölçmek için kullanıldı. 214 kullanıcının profillerine bakıldığında mekânın çevreden yürüyerek gelenler (%14.3) yanında araçla hem kent içinde pek çok değişik bölgeden, hem de kent dışından gelen (%14.3) kullanıcı çeşitliliği oluşturduğu görüldü. Kullanıcıların mekânı öncelikle olumsuz özellikleriyle gürültülü/yorucu (%60.7), hızlı/güvensiz (%41.6) ve tozlu/sağlıksız (%39) olarak algıladıkları, sonrasında herkesin bildiği (% 32.7) ve dinamik/canlı (%26.2) sıfatlarıyla tanımladıkları görüldü. Çalışmanın ikinci aşamasında, yol genişletme işleminden sonra mekânın algısı sorgulandı, tanımlayıcı sıfatlar arasında en büyük değişikliğin herkesin bildiği ve dinamik/canlı tanımlarındaki artışla gerçekleştiği, olumsuz algılar arasında sadece hızlı/güvensiz algısında artış olduğu görüldü. Bu sonuçlarıyla çalışma, kent içi otoyolların genişletilerek şerit sayısı arttırıldığı durumda daha yoğun ve hızlı araç trafiğinin oluşturduğu olumsuz etkilere karşın yayalarca algısında kamusallık ve kentselliğin belirgin bir oranda arttığını göstererek yol boyu yan-mekânların kamusal kentsel mekânlar olarak ele alınmasının önemine dikkat çekmektedir.