The Re-Production Of The Historical Center Of İstanbul In 2000s: A Critical Account On Two Projects In Fener - Balat
Abstract
2000’LERİN İSTANBUL’UNDA TARİHİ MERKEZİN YENİDEN ÜRETİMİ: İKİ PROJE ÜZERİNDEN ELEŞTİREL BİR OKUMA
Günümüz kentleri salt fiziksel ya da niceliksel varoluşlardan öte, sosyal, politik, kültürel, ekonomik katmanlara sahip çoğulluklar olarak ele alınabilir. Bu bağlamda yirmibirinci yüzyıl kentlerinde mekansal üretim, farklı çıkar gruplarının ve aktörlerin kendi kimlik, sorumluluk ve gündemlerine göre değişen roller oynadıkları mekanizmalar üzerinden şekillenir. Gelişmekte olan bir ülkenin başat kenti olarak 2000’li yılların İstanbul’u, yoğun kentsel mekan üretimi ve yeniden üretimi süreçlerine sahne olmaktadır; öyle ki neredeyse tüm şehrin kesintisiz bir şantiyeye dönüştüğü söylenebilir. Bir yanda kentsel alanın sınırları yeni konut bölgeleri ve merkezi iş alanı yapılanmalarıyla sürekli genişlerken, öte yanda kent merkezinde konumlanan kentsel dönüşüm projeleri önemli soru işaretleri yaratmaktadır. Dahası, kentin müşterek belleğinde yer etmiş kültürel, tarihi ve doğal kentsel simgeler, mekanın kapitalistleşmesi adına yeniden şekillendirilmekte ve şehir peyzajı önemli sayıda can alıcı müdahaleye maruz kalmaktadır. Kısacası günümüz İstanbul’u, kentin dokusunu geri dönüşsüz bir biçimde dönüştürmekte olan bir dizi büyük ölçekli uygulamanın nesnesidir.
2000’li yılların İstanbul’unda ana akım kentsel mekan üretim pratiklerinin küresel sermaye, merkezi ve yerel otoritelerin işbirliği içinde benimsedikleri neoliberal kentsel politikalar doğrultusunda şekillendiği söylenebilir. Bu nedenle, günümüz İstanbul’undaki kentsel mekan üretim mekanizmalarını çözümleyebilmek için 2000’li yılların kentsel politikaları ile ilgili bir anlayış geliştirmek önemlidir. Bu çalışma, İstanbul’un tarihi merkezindeki kentsel mekan üretim süreçlerine; 2000’li yıllarda Haliç bölgesinde ardışık olarak gündeme gelen; sosyal, mekansal ve ekonomik gündem ve yaklaşımları açısından keskin biçimde farklılaşan iki projenin değerlendirmesi üzerinden eleştirel bir bakış getirmeyi amaçlar. Bu projelerden ilki, Avrupa Birliği ve Fatih Belediyesi öncülüğünde 2003 ve 2008 yılları arasında uygulaması gerçekleşen Fener Balat Rehabilitasyon Projesi, ikincisi ise hazırlık süreci 2007 yılında başlayan ve Fatih Belediyesinin özel bir firmaya ihale yoluyla başlattığı Fener Balat Ayvansaray Kentsel Yenileme Projesidir. Bu çalışma, proje süreçlerinin tartışılması üzerinden İstanbul’un mekansal üretim örüntülerine dair eleştirel bir okuma yapar; aynı zamanda bu süreçlerde yer alan aktörlerden biri olarak mimarın rolünü de kısaca değerlendirir. Bu okumanın, ancak süreçleri tahakkümü altında bulunduran neoliberal kentleşme politikaları çerçevesinde kavramsallaştırılabileceği akılda tutulmalıdır.
Metnin akışı içinde, öncelikle günümüz İstanbul’unun kentsel mekan üretim örüntülerini oluşturan neoliberal kentsel politikalar ile ilgili genel bir bakış verilmektedir. İkinci olarak, söz konusu projelerin coğrafi bağlamını oluşturan Haliç Bölgesi ile ilgili kısa bir tartışma sunulmaktadır. Üçüncü ve dördüncü bölümlerde, söz konusu projelerin çözümlemeleri üzerinden 2000’li yılların İstanbul’unda yaşanan kentsel mekan üretim mekanizmalarının eleştirel bir tartışması yapılmaktadır. Son olarak, tartışmanın sonuç tespitlerinin verildiği ve mimarın kentsel mekan üretiminde değişen rollerinin tartışıldığı kısa bir sonuç bölümü yer almaktadır.
Anahtar kelimeler: Kentsel mekan üretimi, Neoliberal kentleşme politikaları, İstanbul, Haliç, Mimarın rolü.
Keywords: Urban space production, Neoliberal urban politics, Istanbul, Golden Horn, Role of the architect.
Wordcount: 7060 words
Full Text:
PDFDOI: http://dx.doi.org/10.4305/metu.jfa.2014.2.9
Refbacks
- There are currently no refbacks.